Perkütan Endoskopik Gastrostomi (PEG) Nedir?

Perkütan endoskopik gastrostomi (PEG), ağız yolu ile yeterli beslenemeyen hastalarda uygulanan endoskopi yolu ile karına yerleştirilen beslenme tüpü işlemidir. PEG uygulaması 2-3 haftadan daha uzun süre ağız yolu ile beslenemeyen veya yutma sıkıntısı çeken hastalarda beslenmeyi sağlamak ve desteklemek amacı ile kullanılır. Bu PEG kateteri slikon ya da poliüretan üründen üretilir ve eşit derecede kullanıma uygundur

PEG kateterlerinin son kullanma zamanı yoktur ve işlevini devam ettirdiği sürece kullanılabilir. Replasman tüpleri (gasrostomi tüpü ve buton) takılma tarihinden 6 ay sonra değiştirilir. PEG kateteri olduğu sürece dedoktor yasaklamamış ise, hastada yutma güçlüğü yok ise hasta ağız yolu ile de beslenebilir. PEG kateteri dönüşümü olmayan bir işlem değildir. Normal yutma organlarına ve işlevlerine zarar vermez. Hastanın normal yolla beslenmesi başladığında bu kateter zorlanmadan çıkarılabilir. PEG işlemi herhangi bir nedenden dolayı beslenemeyen hastalarda sıvı ve besin ihtiyacının doğal bir yolla karşılanmasını sağlar.

PERKÜTAN ENDOSKOPİK GASROSTOMİ İŞLEMİ NASIL YAPILIR?

İnce tüp şeklinde bir kateter endoskopi yardımı ile mideye yerleştirilir. İşlemden önce kateterin yerleştirileceği karın kısmı (göbeğin üstü) traş edilip antiseptik ile temizlenir. Hasta uyutulup boğazı uyuşturulduktan sonra endoskopik yöntem ile mideye ulaşılır. Bu sırada karın duvarında kateter ucunun ağızlaştırılacağı kısım lokal anestezi ile uyuşturulur. 10 mm uzunluğunda cilt ve cilt altını ilgilendiren bir kesi yapılır. Bu kesi yapılan yerden bir klavuz tel mideye gönderilir. Klavuz tel üzerinden PEG kateteri kaydırılarak mideye yerleştirilir. İşlem sonrası kateterin mantar kısmı midede kalır. Beslenme tüpü karın cildinin dışına çıkarılır ve bu bölgeye sabitlenir. Tüpün uzun olan kısmına kilit ve musluk yerleştirilir.

PERKÜTAN ENDOSKOPİK GASTROSTOMİ İŞLEMİ İÇİN HAZIRLIK

Hasta PEG işlemi yapılmadan önce en az 8 saat aç olmalı ve 6 saat öncesine kadar su içebilir. Hasta kan sulandırıcı ilaçlardan kullanıyor ise (aspirin, plavix ve kumadin gibi) işlemden bir hafta önce bırakmalıdır. Heparin ve kısa etkili heparinler (fraxodi, praxiparin, celexan ve benzeri ilaçlar) bir gün önce bırakılabilir. Bu ilaçlar doktor tarafından baş bir şekilde önerilmemiş ise PEG işleminden bir gün sonra tekrar kullanılabilir.

İşlemden önce hastada kanamaya eğilimli bir sorunun olup olmadığının anlaşılması için tam kan sayımı ve protombin zamanı belirlenir. İşlemi yapacak olan doktorun bu sonuçları işlemden bir gün önce bilmesi gerekir. Bu sayede gerekli tedbirler alınır. Yerleştirilecek PEG kateteri bir gün önceden temin edilir. Karın bölgesinde bulunan tüyler bir gün öncesinden tıraş edilir. PEG kateteri takılması gereken bütün hastalarda işlemden bir saat önce Co-amoxiclav 1-2 g intravenöz tek doz olarak verilir. Hastanın penisilin alerjisi var ise antibiyotiğin seçimi buna göre yapılır ve işlemden bir saat önce uygun antibiyotik intarvenöz yolla verilir.

PERKÜTAN ENDOSKOPİK GASTROSTOMİ İŞLEMİ SONRASI BAKIM VE TAKİP

PEG işleminden sonra ilk hafta hastaya her gün pansuman yapılır ve cilt temizlenip y kompres ile kapatılır. İlk haftadan sonra 2-3 günde bir pansuman yapılır ve antiseptik ile cilt temizlenip y kompres ile kapatılır. Temizlikte kullanılan kompresler steril olmalıdır ve cilde temas edecek tarafı dokunulmadan cilde örtülmelidir.

Haftada 2-3 defa cilt temizlendikten sonra doktorun önerdiği antibiyotikli krem kateterin cilde temas ettiği kısma sürülür. İlk hafta geçtikten sonra gerekir ise yaranın çevresi sabunlu temiz su ile yıkanabilir. Perkütan endoskopik gastrostomi işleminden sonra ilk hafta bitiminde hasta banyosunu yapabilir. Hasta banyosunu yaptıktan sonra iyice kurulanmalı pansuman işlemi yine yukarıda belirtilen şekilde yapılmalıdır.

PERKÜTAN ENDOSKOPİK GASTROSTOMİ İŞLEMİ SONRASI AĞRI OLUR MU?

PEG kateteri ilk takıldığı gün yapılan işleme bağlı ağrı kesiciler ile geçecek derecede ağrı olur. Sonraki günlerde karın kaslarının zorlanmasına bağlı kısa süreli ağrılar olur. Sürekli ağrı olur ise doktorun bilgilendirilmesi gereklidir.

PERKÜTAN ENDOSKOPİK GASTROSTOMİ SONRASI BESLENME NASIL OLMALI?

Perkütan endoskopik gastrostomi işlemi sonrası hastaya besinler 60 cc hacminde bir enjektör ya da belli bir zaman biriminde belli bir miktar besin verilmesi gerekiyor ise torbalara koyulan besinler hızı ayarlanabilen infüzyon pompası yardımı ile verilir.

PEG işlemi yapılan hastanın ilk beslenmesinin başlaması : Hastanın beslenmesinin başlamasında ilk aşama tüpün üzerindeki kilidin açılması ve enjektörün yerleştirilmesi ile başlar. İlk günlerde yeni mama vermeden önce günde 4 defa midede besin kalıp kalmadığı kontrol edilir. Kalan besin miktarı 200 ml’den az ise hastanın beslenmesi devam edilir. İki beslenme arasında 4 saat oldu ve kalan mamanın miktarı 200 ml’den fazla ise durum hastanın doktoruna bildirilir. Hasta beslenme sırasında en az 30-45 derecelik açı ile oturtulmalı ve beslenme bittikten 2 saat sonra yatırılmalıdır.

PEG işlemi sonrası hastanın beslenmeye başlaması : Hasta PEG kateteri takıldıktan sonra 4-6 saat herhangi bir şey yemez. 4-5 saatten sonra 25 ml su içebilir ve kateterde kaçak yok ise beslenmeye geçilebilir. Kateterde sızıntı yok ise ve takip eden doktor başka bir öneride bulunmamış ise saatte 25 ml mama ya da yemek verilerek hastanın beslenmesi başlayabilir. Mama ve yemek miktarı önerilen günlük besin ihtiyacı karşılanana kadar her 4 saatte bir 25 ml arttırılır. Fakat önerilen besin miktarı verilmeye başlanmadan hastada beslenmeye karşı bir sorun gelişir ise takip eden doktorun görüşü alınmalıdır.

PEG yolu ile beslenen hasta hangi besinler ile beslenmeli : Hazır beslenme solüsyonlarının dışında öğüterek ya da muhallebi kıvamına getirerek başka besinler verilebilir. Besinler verilirken ılık verilmelidir. Sıcak verilen yiyecekler kateter tüpünde şekil bozukluğuna yol açabilir iken, çok soğuk besinlerde tüpü tıkayabilir. Tanecikli besinleri ezmeden vermemek gerekir. İlaçlar ezilerek sulandırılıp verilir.

PEG yolu ile beslenen hastaya verilecek besinin sıklığı ve miktarı : Hastanın günlük beslenme ihtiyacına göre bir beslenme çizelgesi hazırlanır. Günlük besin ihtiyacı 4 veya 6 öğün şeklinde karşılanır. Hastaya öğünler enjektör yardımı ile hızlı bir şekilde ya da bir torbaya koyularak yüksek bir yere asılır ve 30-40 dakika içerisinde yavaş yavaş verilir. PEG tedavisinden önce hastanın soluk borusuna besin kaçması öyküsü var ise ya da bilinen reflü hastalığı söz konusu ise besinlerin torba ile asılarak verilmesi daha doğru olur. Her beslenme sonrası hastaya en az ılık 50 ml su enjektör ile hızlı bir şekilde verilerek kateter tüpünün temizlenmesi sağlanır ve tüpün üzerindeki kilit kapatılır.

Hastanın beslenmesinin zor olması : Hastanın beslenmesinde bir zorluk oluyor ise tüp katlanmış olabilir ve hasta tarif edilenden daha fazla derecede oturtulmuş olabilir. Önlemek için hastanın beslenmesi sırasında hasta 30-45 derecelik eğim ile yatırılmalıdır. Tüp tıkanmış olabilir. İyi ezilmemiş ya da soğuk besinler tüpü tıkar. Bu tür bir durumda enjektöre 30 dereceye kadar ısıtılmış su doldurup basınçlı şekilde tüpten verilmelidir. Tüp gömülmüş olabilir. Bu durumda tüpün çıkarılarak değiştirilmesi gerekir ve doktorun haberdar edilmesi gereklidir.

PERKÜTAN ENDOSKOPİK GASTROSTOMİ SONRASI SIZINTI OLUR MU?

PEG yerinde 8 mm’den küçük kızarıklık olması ve beyaz – sarı renkli akıntı olması normaldir. PEG tüpünün altına yerleştirilen y kompresin gün sonunda ıslak olması normal kabul edilir. Sarı – yeşil renkte ve kokulu akıntı ya da 8 mm’den büyük çapta kızarıklık söz konusu ise hastanın doktoru bu durumu bilmelidir.

PERKÜTAN ENDOSKOPİK GASROSTOMİ İLE BESLENME ZARARLI MI?

Perkütan endoskopik gastrostomi

PEG yolu ile beslenmenin en sık görülen ve en çok korkulan yan etkisi besinlerin nefes borusuna kaçarak zatürreye neden olmasıdır. Böyle bir durum gelişir ise hastada hırıltılı solunum, yüksek ateş, öksürük, balgam çıkarma, nefes darlığı, sık sık nefes alıp verme gibi şikayetler ortaya çıkar.

Yayılma göstermiş zatürre enfeksiyonlarında, hastanın akciğer işlevleri de bozuk ise ellerde, dudaklarda ve dilde morarmalar görülebilir. Bu durumda zaman kaybetmeden hastaneye gitmek gerekir.

Bu tür yan etkilerden korunmak için hastanın midesi boşalmadan yeni besin verilmemesi gereklidir. Ayrıca bu tip yan etkileri önlemek için hastanın beslenmesi sırasında ve sonrasında oturtulma pozisyonu oldukça önemlidir. Dakikada 30 kez veya daha hızlı nefes alan PEG takılan hastanın durumumutlaka doktora bildirilmelidir.

Perkütan endoskopik gastrostomi işlemi yapılan hastada görülebilecek yan etkilerden biride kan şekeri seviyesinin yükselmesidir. Hastaya yüksek miktarda karbonhidrat içeren besinler veriliyor ise genetik yatkınlığı ya da daha öncesinden beslenme bozukluğu olan kişilerde görülebilen bir durumdur. Bu durumun işareti idrar miktarındaki artmadır.

Bunların dışında hastada görülebilecek diğer yan etkiler, su ve tuz dengesinde bozulmalar, vücutta şişmeler, deride pörsüme, çok veya az idrar yapma, uyuklama, halsizlik gibi belirtileri olabileceği gibi bu durum kan tetkikleri ile anlaşılabilir. Diğer yan etkiler ise ishal, mide bulantısı, kanlı ishal, sümüksü dışkılama gibiyan etkiler görülebilir. Bu durumda takip eden doktor haberdar edilmelidir.

PERKÜTAN ENDOSKPİK GASTROSTOMİ İŞLEMİ UYGULANAN HASTALIKLAR

Perkütan endoskopik gastrostomi işlemi ağız yolu ile yeterli beslenemeyen ve bu durumun 1 aydan daha uzun sürmesi beklenen hastalara bu işlem uygulanır.

Örneğin, beyin ve sinir sistemi hastalıkları (inme, felç, serebral palsi, kafa travması sonrası bilinç bulanıklığı, bilinç kaybı, yutma işlevini sağlayan sinirlerde hasar oluşması nedeni ile yutamama) gibi beyinsel ve sinirsel hasarlar, yemek borusu kanseri, nazofarenks kanseri, baş ve boyun tümörleri, baş ve boyun kanserleri, kalıcı yemek borusu hastalıkları, baş ve boyun bölgesi yanıkları, yemek borusuna dıştan bası olan durumlar, amyotrofik lateral skleroz, myastenia gravis, demans (bunama), alzheimer hastalığı, uzun süre komada kalma durumu, AIDS hastalığında tükenmişlik durumu, kısa bağırsak sendromu, rekonstrüktif yüz ameliyatı, corhn hastalığı, kistik fibrozis, kronik böbrek yetmezliği, parkinson hastalığının ileri evreleri ve benzeri bazı hastalıklarda perkütan endoskopik gastrostomi tüpü takılabilir.

Perkütan endoskopik gastrostomi işlemi yapılan bir diğer sorun ise, kronik sindirim sistemi tıkanıklıklarında mide sıvılarının ve ince bağırsaktaki salgıların palyatif drenajıdır. Poliüretan ya da slikon kauçuğundan üretilen PEG tüp sistemleri kolay takılır ve tolere edilebilir. PEG yolu ile beslenme günümüzde, orta ve uzun dönemli enteral beslenmede sık tercih edilen yöntemlerden biridir.